ریتم چیست ؟ آشنایی با میزان ها در موسیقی

کنار هم قرار گرفتن کشش های زمانی مختلف در یک الگوی متناوب را ریتم می نامند. به طور مثال راه رفتن، دویدن، امواج دریا، صدای ضربان قلب، نفس کشیدن و … از الگو های ریتمیک تشکیل شده اند. در یک الگوی ریتمیک وجود ضربان منظم و زمانمند ضروری نیست.

اما الگو هایی وجو دارند، که می توان آن ها را به صورت های تاکید دار و بی تاکید تقسیم نمود و غالبا دارای دوره های منظم می باشند. به عنوان مثال هرگاه با اندکی دقت به تیک تاک ساعت گوش دهیم، یک دوره ی دو ضربی ای که به طور مرتب تکرار می شود، قابل تشخیص است: تیک تاک/تیک تاک

این ضربه های منظم و تکرار شونده که می توانند موسیقی را به واحد های برابر زمانی تقسیم کنند، ضرب (Beat) نامیده می شوند. اگر ضرب ها را در قالب گروه های منظم- دارای ضرب های قوی و ضغیف – سازمان دهیم، متر یا وزن به وجود می آید.

بر روی خطوط حامل، یک دوره ی دو ضربی یا سه ضربی یا… را بین دو خط عمودی قرار می دهند و به آن میزان (Bar) می گویند و خطوط عمودی را خط میزان (Barline) می نامند.

انواع میزان

میزان های دوتایی:

هر دوره ی آن متشکل از دو ضرب است که ضرب اول قوی و ضرب دوم ضعیف اجرا می شود (مثل تیک تاک ساعت).

میزان های سه تایی:

هر دوره ی آن متشکل از سه ضرب است که ضرب اول قوی و دو ضرب بعدی ضعیف اجرا می شوند (مثل رقص والس).

میزان های چهارتایی:

هر دوره ی آن متشکل از چهار ضرب است، که ضرب اول قوی، ضرب دوم ضعیف، ضرب سوم نیمه قوی و ضرب چهارم ضعیف اجرا می شوند (مثل مارش نظامی)

میزان نما (کسر میزان)

کسر میزان (بدون خط کسری) از دو عدد تشکیل می شود که روی هم و در اول خطوط حامل نوشته می شود.

عدد بالای نمایانگر تعداد ضرب در هر میزان است و عدد پایینی نمایانگر نوع ضرب (گرد، سفید، سیاه و …)

برای هر ارزش زمانی یک عدد در نظر می گیرند تا با دیدن آن در کسر میزان متوجه نوع ضرب شویم. این عدد ها شامل:

سفید = 2

سیاه = 4

چنگ = 8

دولا چنگ = 16

سه لا چنگ = 32

برای مثال اگر در اول خطوط حامل عدد 4/3 را مشاهده کنید، به این معنی است که آن میزان دارای 3 ضرب است، و همچنین به دلیل اینکه عدد پایینی 4 نوشته شده، و عدد 4 نمایانگر ضرب سیاه است، نتیجه میگیرم که نوع ضرب های ما از نوع سیاه است.

انواع کسر میزان

کسر میزان ها را به 3 دسته تقسیم می کنند:

• کسر میزان های ساده

  (هر ضرب آن قابل تقسیم به قسمت مساوی است، مثل سیاه) (یک راه ساده ی تشخیص کسر میزان های ساده این است که صورت آنها 2 و 3 و یا 4 است، مثل 4/2 ، 4/3 ، 4/4 ، 8/3 و …)

• کسر میزان های ترکیبی

  (هر ضرب آن قابل تقسیم به سه قسمت مساوی است مثل سیاه نقطه دار که با تقسیم آن به 3، سه ضرب چنگ خواهیم داشت).

• کسر میزان های لنگ

  (تشکیل شده از مجموع ضرب های ساده و ترکیبی است).

نکته: برای تبدیل کسر میزان ساده به ترکیبی، کافی است هر ضرب کسر میزان ساده را نقطه دار کنیم.

کسر میزان ساده:

کسر میزان ترکیبی:

در واقع اگر عدد بالای کسر میزان ساده را در عدد 3 و عدد پایینی را در عدد 2 ضرب بکنیم، کسر میزان ترکیبی به دست خواهد آمد. برای مثال:

2/4 * 3/2 = 6/8

3/4 * 3/2 = 9/8

4/4 * 3/2 = 12/8

عکس این روش نیز صادق است، یعنی هرگاه توانستیم عدد بالایی کسر میزان را بر 3 و عدد پایینی را بر 2 تقسیم کنیم، آن کسر میزان ترکیبی است و کسر میزان ساده ی آن را به دست می آوریم. در غیر این صورت کسر میزان داده شده ساده و یا لنگ حساب خواهد شد.

نکته: کسر میزان 8/6 نشان دهنده ی شش نت چنگ در هر میزان است که در واقع همان 2 نت سیاه نقطه دار است.

میزان های لنگ

میزان هایی را که از اجتماع ضرب های نامساوی (ضرب های ساده و ترکیبی) تشکیل شده باشند، لنگ یا مختلط می نامیم.

سنکوپ

هرگاه ضرب ضعیف یک میزان به ضرب قوی میزان بعد با خط اتحاد متصل شود، حالتی به وجود می آید که به آن سنکوپ می گویند.

ضد ضرب

هرگاه به جای ضرب قوی در میزان، سکوت قرار بگیرد، حالتی ایجاد می شود که به آن ضد ضرب می گویند.